مسئله ناوگان باربری ایران و اجرایی نشدن سیاست‌های دولت‌ها

اکوایران: مرکز پژوهش‌ها طی گزارشی با اهتمام به نقش مهم حمل و نقل به وسیله ناوگان باربری در ایران، روی فرسوده شدن تعداد زیادی از این وسایل نقلیه تاکید کرده و پروژه‌های تدوین و اجرا شده در این حیطه را چندان موفق ارزیابی نکرده است. در نهایت این سازمان با ارائه برخی تحقیقات، راهکارهایی برای بهبود پیشرفت پروژه‌ها ارائه کرده است.

به گزارش اکوایران و به نقل از مرکز پژوهش‌ها، در حال حاضر حدود ۳۶۵ هزار دستگاه ناوگان حمل و نقل عمومی در کشور وجود دارد که حدود ۴۵ درصد از آنان فرسوده شده‌اند. با توجه به اینکه بررسی‌های مربوط به ۱۴۰۰ حاکی از آن است که ۹۲ درصد حمل و نقل کالای کشور در جاده‌ها و توسط کامیون‌ها و کشنده‌ها انجام می‌شود و تنها ۸ درصد از طریق ریلی صورت می‌گیرد، اهتمام به میانگین عمر و تعداد بالای ناوگان حمل و نقل عمومی باری فرسوده که سهم عمده‌ای از حمل بار جاده‌ای در کشور را بر عهده دارند، از چند جنبه ضروری است.

صرفه‌جویی در مصرف سوخت با نوسازی وسایل نقلیه باربر

اولین مزیت اسقاط وسایل نقلیه فرسوده در بخش حمل و نقل، کاهش مصرف سوخت است که علاوه بر هدررفت منابع اقتصادی، سبب آلودگی هوا نیز می‌شود. 

مرکز پژوهش‌ها پیش‌بینی می‌کند درصورت نوسازی کامیون‌های فرسوده با عمر ۲۵ سال به بالا، به طور متوسط هر کامیون در سوخت مصرفی خود حدود ۳۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر و درکل ۱۲ هزار لیتر در سال صرفه جویی کند. به همین ترتیب کل سوخت صرفه جویی شده در اثر اجرای این طرح به حدود ۱ میلیارد و ۲۲۰ میلیون لیتر در یک سال می‌رسد. 

شایان ذکر است بیشترین مصرف نفت گاز یا سوخت دیزل کشور با سهم حدود ۵۳ درصد در سال ۱۳۹۸، متعلق به بخش حمل و نقل بوده است. حدود ۹۵ درصد از مصرف نفت و گاز این بخش نیز به مسائل حمل و نقل جاده‌ای سنگین اختصاص پیدا کرده است. بنابراین با توجه به بیشتر بودن تعداد خودروهای باری به مسافری، میانگین عمر بالا و فرسودگی تعداد زیادی از ناوگان عمومی، تردوین و اجرای طرح‌های جایگزینی و نوسازی این ناوگان بسیار بااهمیت است. 

کاهش آلودگی هوا و طرح اسقاط ناوگان فرسوده

بررسی‌های مرکز پژوهش‌ها نمایانگر آن است که در اکثر کلان‌شهرها، سهم آلاینده‌های ناشی از منابع متحرک بیش از ۵۰ درصد است. بر اساس گزارش شهرداری تهران در سال ۹۶ سهم منابع متحرک در تولید ذرات آلوده در هوا حدود ۶۱ درصد بوده که در این بین ۱۵.۷ درصد از آن مربوط به کامیون‌ها و کشنده‌ها بوده است. 

به همین ترتیب نوسازی حمل‌ونقل جاده‌ای می‌تواند نقش بسزایی در کاهش آلودگی هوای شهرهای کشور و خصوصا کلانشهرها ایفا کند. 

قابلیت پرورش استعداد تزانزیتی ایران با بهبود کیفیت ناوگان باربر

همچنین یکی از عوامل مهم در توسعه ترانزیت جاده‌ای، کیفیت و کمیت ناوگان بخش حمل و نقل جاده‌ای است. به تخمین مرکز پژوهش‌ها استعداد ترانزیتی کشور در صورت تکمیل زیرساخت کریدورهای داخل و پیوستن به ابتکار کمربند و راه چین و بهره‌گیری از طرفیت دیپلماسی حمل و نقل، از میزان سالانه ۹.۲ میلیون تن به سالانه ۸۰ میلیون تن خواهد رسید. بر این اساس با احتساب درآمد حداقل ۱۰۰ دلاری به ازای هر بار ترانزیتی، ایران می‌تواند سالیانه بیش از ۸ میلیارد دلار درآمد ارزی از این محل داشته باشد. 

پروژه‌های نه چندان موفق نوسازی ناوگان باربری

همه‌ این مسائل درحالی است که طرح‌های اجرای شده برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی باری،طرح اول که شامل جایگزینی و نوسازی ناوگان حمل و نقل درون شهری و برون شهری است و نوسازی حدود ۱۰۸ هزار دستگاه را مد نظر قرار داده، مسئول اجرای آن وزارت صمت بوده و تنها موفق به نوسازی ۵۸۸ کامیون شده است. همچنین طرح دوم نوسازی به عهده وزارت نفت گذارده شده و از ۶۵ هزار کامیون فرسوده، تنها ۳ هزار و ۹۲۶ دستگاه از آن‌ها با موفقیت نوسازی شده است. 

توصیه‌های سیاستی مرکز پژوهش‌ها

مرکز پژوهش‌ها در بررسی مشکلات مربوط به نوسازی ناوگان فرسوده، پیشنهادهایی ارائه کرده که شامل موارد زیر هستند:

۱.تضمین کردن بازگشت سرمایه‌گذاری انجام شده در طرح‌های نوسازی ناوگان، با استفاده از ظرفیت بهینه سازی مصرف انرژی

۲.تسهیل مدل صحت سنجی سوخت صرفه‌جویی شده

۳.اصلاح سیاست‌های تعرفه‌ای به منظور کاهش قیمت کامی.ن‌های جدید متناسب با توانمندی واقعی تولید داخلی

۴.تامین نقدینگی صرفا برای تولیدات داخلی ناوگان باربری از طریق صندوق محسط زیست، سندوق حمایت از توسعه و تحقیقات وزارت صمت.